9 marca 2017 r. w Centrum Partnerstwa Społecznego „Dialog” im. Andrzeja Bączkowskiego odbyła się, zorganizowana przez CPS „Dialog” oraz Instytut Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego, konferencja pt. „Związki zawodowe w percepcji osób młodych - czy warto do nich wstępować?”.
Otwierając konferencję Iwona Zakrzewska Dyrektor CPS „Dialog” przytoczyła dane CBOS, według których Polacy oceniali działalność związków zawodowych jako raczej korzystną dla Polski, a z drugiej strony wskazywali, że związki zawodowe raczej nieskutecznie bronią interesów pracowniczych. Prawie połowa respondentów (46%) deklarowała, że nie należy do związków, bo ich nie ma w ich miejscu pracy. Krytycznie o związkach zawodowych odniosło się tylko 7% respondentów. Dyrektor I.Zakrzewska wyraziła nadzieję, że podczas konferencji uda się odpowiedzieć na pytanie, jakie są mity i jakie występują dylematy u młodych ludzi w związku z przynależnością do związków zawodowych? Jednym z mitów jest bowiem niechęć młodzieży do zrzeszania się, jednak nie należąc do związków zawodowych młodzi ludzie mają o nich dobre zdanie.
Kierownik Instytutu Polityki Społecznej UW, prof. Jacek Męcina zauważył, że poszukiwanie odpowiedzi na spadające zainteresowanie młodych pracowników przynależnością do związków zawodowych było przyczyną przeprowadzenia przez członków Koła Dialogu Społecznego, działającego przy Instytucie Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego, własnego badanie empiryczne. Zasadniczym celem tego badania było poznanie percepcji studentów wobec związków zawodowych zaś postawione pytania miały pozwolić poznać zasób wiedzy, oceny oraz postawy związane z funkcjonowaniem związków zawodowych w Polsce. „Jest potencjał młodości w organizacjach partnerów społecznych. Młodzi ludzie nie zawsze są aktywni i chcą się zrzeszać. Powstaje pytanie dlaczego tak jest i co powinno się zmienić, by młodzi ludzie zauważali sens zrzeszania się chociażby w związkach zawodowych? Było to inspiracją dla zespołu, który prowadził badania wśród studentów kilku kierunków” - mówił.
Kamil Matuszczyk, doktorant Instytutu Polityki Społecznej UW) rozpoczynając swoje wystąpienie podkreślił, że samo miejsce zaprezentowania wyników badań, czyli CPS „Dialog”, jest najlepszym miejscem w Polsce gdzie można porozmawiać na temat, percepcji postrzegania związków zawodowych przez osoby młode i ogólnie na temat funkcjonowania związków zawodowych. W prezentacji pt. „Młodzi Polacy a związki zawodowe - co wiemy do tej pory?” przedstawił m.in. jak zmieniało się członkostwo młodych w związkach zawodowych na przestrzeni ostatnich trzydziestu lat oraz główne przyczyny spadającego wskaźnika uzwiązkowienia (syndykalizacji). W 1981 r., w grupie wiekowej 24-34 l., 67% osób deklarowało członkostwo w związkach zawodowych. Dziesięć lat później, w 1991 r. w grupie wiekowej 18-24 l. tylko 5% zadeklarowało przynależność do związków, a w 2006 r. w tej samej grupie wiekowej osób takich było już tylko 2%. W 2015 r., w grupie wiekowej 16-29 l., przynależność do związków zawodowych deklarowało 4,5%. Według prelegenta do głównych przyczyn spadku uzwiązkowienia należą: czarny PR związków (wizerunek przedstawiany w mediach – głównie związkowiec strajkujący, palący opony itd.), brak edukacji w szkołach, brak potrzeby przynależności do związków oraz krytyczna ocena działalności związków zawodowych.
Michał Niedziela, doktorant Instytutu Polityki Społecznej UW mówił o głównych inspiracjach powstania badania. Przedmiotem badań było postrzeganie związków zawodowych przez osoby młode.
Kamil Matuszczyk przedstawił wyniki badania „Związki zawodowe w percepcji osób młodych”. Postawiono pytania badawcze: Jak osoby młode oceniają rolę związków zawodowych we współczesnej gospodarce? Czy osoby młode są zainteresowane działalnością i członkostwem w związkach zawodowych? Czy osoby młode odczuwają jakikolwiek wpływ działań związków zawodowych na swoją sytuację zawodową? Badanie przeprowadzono w miesiącach kwiecień-maj w 2016 r. i uczestniczyło w nim 149 osób - studentów I i II roku studiów magisterskich na kierunkach: Polityka społeczna, Finanse i rachunkowość, Zarządzanie, Prawo, Socjologia. Z badania wynika, że głównymi skojarzeniami związanymi z związkami zawodowymi są: strajki i protesty, prawa pracownicze i ich obrona oraz „Solidarność”. Ponadto respondenci uważają, że stopień działań związków zawodowych na rzecz młodych pracowników jest zdecydowanie i raczej niski - 79%, a wpływ działań związków na sytuację respondenta na rynku pracy zdecydowanie i raczej niski - 67%. Ciekawostką jest to, że większość widzi potrzebę istnienia związków (ok. 85% badanych), ale nie wyraża chęci przynależności do związku (ok. 82%). Na zakończenie prelegent przedstawił wnioski i rekomendacje do których należą m.in.: informowanie o inicjatywach i sukcesach negocjacyjnych, dostrzeżenie potrzeb i oferta dla młodych oraz informowanie i edukowanie o aktywności związków.
Zygmunt Mierzejewski (Zarząd Krajowego Związku Zawodowego Inżynierów i Techników, FZZ) zwrócił uwagę na panujące przekonanie, że związkowcy i tak zaangażują się i wywalczą prawa dla pracowników więc nie ma potrzeby zapisywania się i zaangażowania w struktury związków. Podkreślił, że prawo pracy, które obecnie funkcjonuje jest efektem wieloletnich negocjacji i uzgodnień związków zawodowych z organizacjami pracodawców.
Izabela Opęchowska (ZRP) zwróciła uwagę na kwestię edukowania młodych. Młodzi ludzie nie posiadają wiedzy o związkach zawodowych i o rynku pracy. Są zainteresowani tym tematem, ale nikt im tych kwestii nie wyjaśnia. Obecnie, w związku z reformą edukacji, planowane są zajęcia z doradztwa zawodowego podczas, których można byłoby przekazywać tę wiedzę. Niestety w planach przewidziano tylko po 10 godzin lekcyjnych w klasach VII i VIII szkoły podstawowej.
Jakub Gontarek (Forum Młodych Lewiatan) zauważył, że zamiast dyskutować o tym jak uczynić związki zawodowe silniejszymi powinniśmy dyskutować o tym jak uczynić dialog społeczny bardziej popularnym i pokazać, że jest w nim miejsce na partnerską dyskusje.
Konrad Dominiak (Krajowa Sekcja Młodych NSZZ „Solidarność”, Region Wielkopolska) zwrócił uwagę, że większość młodych zaczyna pracę od umów próbnych i na czas określony. Zanim rozpoczną pracę na czas nieokreślony mija dłuższy czas i jest to niewątpliwie jedną z przyczyn braku początkowego zaangażowania takich osób w związki zawodowe. Ważnym aspektem działalności związków zawodowych jest praca poza zakładowa jednak istnieje problem z przekazywaniem tych wiadomości - nie każdy zagląda np. na strony internetowe danego związku, a media raczej nagłaśniają działalność związkową jeśli ona dot. strajków i protestów.
Z kolei Mirosław Roguski (Pracodawcy RP) mówił o Radach Pracowniczych. Jego zdaniem związki zawodowe straciły szansę, jaką była ustawa o Radach Pracowniczych. „Potraktowano tę strukturę jako zagrożenie dla pozycji związków zawodowych kiedy mogło to być płaszczyzną umacniania pozycji związków i dialogu pomiędzy pracodawcami a związkami” - mówił.
Profesor Marek Bednarski (Wydział Nauk Ekonomicznych UW) zauważył, że skoro młodzi mówią, że związki zawodowe są potrzebne, ale nie czują potrzeby zrzeszania się w nich to znaczy, że idea związków zawodowych nie jest traktowana jako skamielina wśród młodych. Oznacza to jednak, że związki które obecnie funkcjonują odbiegają od wizji jaką ci młodzi ludzie mają.
Andrzej Jarota (Sekcja Młodych NSZZ „Solidarność”, Region Mazowsze) mówił o niskiej świadomości młodych ludzi. Ponadto zauważył, że obawy młodych ludzi w zaangażowanie się w związki zawodowe mogą wynikać z niskiej (w ich mniemaniu) korzyści oraz obawy przed konsekwencjami prawnymi. Podał przykład sytuacji sprzed lat, kiedy to młodzi chcieli założyć związek zawodowy w Biedronce i z tego powodu zostali zwolnieni z pracy.
Patryk Trząsalski (Krajowa Sekcja Młodych NSZZ „Solidarność”, Region Wielkopolska) nawiązując do wypowiedzi Jakuba Gontarka podkreślił, że musimy zacząć rozmawiać. Ważny jest dialog, którego musimy się uczyć, bo dzięki temu będzie więcej członków związków zawodowych i więcej pracodawców.
Profesor Zdzisław Czajka (IPiSS) zauważył, że aby zmobilizować młodych ludzi do zapisywania się do związków zawodowych należy najpierw ustalić jakie są faktyczne przyczyny spadku uzwiązkowienia wśród młodych. Jego zdaniem istnieją przyczyny zależne i niezależnie od młodych, a większość stanowią przyczyny niezależne. Do przyczyn, które należy omówić, by ustalić czy można aktywizować młodych należą m.in.: charakter umowy o pracę, wielkość zakładu pracy, wykonywany zawód, sektor gospodarki, tradycje rodzinne, stereotypy.
Michał Lewandowski (Zarząd Krajowy, OPZZ Konfederacja Pracy) zwrócił uwagę, że należy pamiętać jak funkcjonują związki zawodowe w Polsce, a funkcjonują głównie w zakładach pracy. O sukcesach związków trudno jest mówić i często też nie o wszystkim można informować.
Wiktor Grzyb (Instytut Polityki Społecznej UW) zaznaczył, że o związkach zawodowych młodzi uczą się tylko na lekcjach historii. Młody człowiek znajdujący się na rynku pracy i kojarzący związki zawodowe tylko z historią to jest to problem wizerunkowy. Dlatego konieczna jest kampania społeczna pomagająca wpłynąć na zmianę wizerunkową związków.
